İmam Birgivi’den yaklaşık iki asır sonra Kelesli Ayşe Hoca namında bir kadın müderris yaşamıştır Birgi’de. Birgi’ye nasıl geldiği bilinmemektedir. Yaşadığı asırda Birgi, medreseler ve müderrisler şehri olduğundan ilim tahsil etmek üzere ailesiyle birlikte Birgi’ye geldiği veya Keles’ten Birgi’ye gelin geldiği düşünülebilir. Kelesli Ayşe Hoca, Molla Ahmet’in kerimesi yani kızıdır. Kiraz'la ilgili yazılı kaynaklar az olduğundan Molla Ahmet namında birine rastlayamadım. Molla İbrahim, Molla Yusuf, Ali Molla gibi din adamları Kiraz’a mal olmuş, yöre halkı tarafından övgüyle bahsedilen önemli kişilerdir. Molla Ahmet namında bir şahıs, kaynaklarda yer almadığı gibi halk kültürünü oluşturan sözlü tarih bilgilerinde de ismine rastlanmaz. Ancak Molla Ahmet’in Kirazlı olduğu, kızının mezar taşında yer alan bilgilerden anlaşılmaktadır. Mezar taşları, tarihe ışık tutan önemli belgelerdendir. Mezar taşları, medeniyetimizin tapu senetleri, geçmişin şahitleridir. Korunması gereken kültür varlıkları arasında yer alırlar.                                                                                                    

Birgi’de görev yaparken mesai bittiğinde fotoğraf makinemi alır, Birgi sokaklarını arşınlardım. Yaptığım bu keşif gezileri, beni kültür tarihçiliğine yönlendirdi. Aydınoğlu Beyliği dönemine ait eserlerin birçoğu, Birgi’de yer almaktadır. Osmanlı dönemine ait önemli mimari eserleri de Birgi’de görmek mümkündür. Birgi’yi çevreleyen kalenin kalıntıları ile Küp Uçuranlar Kulesi, bu kadim şehirde bir zamanlar Bizans’ın hüküm sürdüğünü hatırlatır bize. Velhasıl Birgi; medeniyetlerin beşiği, kadim bir şehirdir. Yaşamın ve ölümün sembolize edildiği tarihi Birgi evlerinin cephelerinde gördüğüm kiremitle işlenmiş motifler, bu şehre ayrı bir değer katar. Ya mezar taşları… Hep onlara hayran kalmışımdır. Birgi, mezar taşları bakımından da oldukça zengindir.                                                   

Birgi; dar sokakları, zamana direnen taş evleri, bahçeleri, cumbalı evleri, camileri, medreseleri, değirmenleri, su kemerleri ve mezarlıklarıyla zamana meydan okumaktadır. Birgi’yi gezerken kendinizi zaman yolculuğuna çıkmış gibi hissedersiniz. Birgi, genellikle ilim irfan tahsil etmek için dışarıdan gelen insanların şehri olmuştur yüzyıllardır. Birgi, içinde barındırdığı kültür varlıkları ve tarih hazineleriyle kendine hayran bırakmaktadır. Birgi’ye değer katan, bir zamanlar burada yaşayıp eser bırakanlardır.                                      

Üçkonak Mahallesi'nden okulumuz çalışanı Cavit Bey'le birlikte zaman zaman Birgi’yi keşfe çıkardık. Birlikte yaptığımız keşif gezilerinden birinde Üçkonak Mahallesi'ne gittik. Üçkonak Mahallesi, tarihi Birgi Mezarlığı yolu üzerindedir. Birgi’den çıktıktan birkaç kilometre sonra tarihi Birgi Mezarlığı'nın yanından geçersiniz. Eski mezarlık yolunu solunuza alıp ilerlediğinizde bu yol, sizi Üçkonak Mahallesi'ne götürür. Eski mezarlığın güneyinden Üçkonak’a ilerlerken yol ile mezarlık arasında kalmış, yaşlı bir selvi ağacına yaslanmış vaziyette duran bir mezar taşı dikkatimizi çekti. Kabri bozulmuş ve taşları dağılmış mezarın sadece baş şahidesi mevcuttu. Yol çalışmaları sırasında tarumar edilmekten kıl payı kurtulan mezar, selvi ağacının himmetine sığınmış, Fatiha okuyacak ziyaretçilerini bekliyor gibiydi. Mezarın baş şahidesini bir güzel temizledikten sonra Osmanlıca yazılı mezar kitabesi ortaya çıkıverdi. Mezar taşının üzerinde yazılanları okuyunca birden irkildim, çok şaşırdım. Kelesli bir kadının mezarının burada olacağı hiç aklıma gelmezdi.

Şunlar yazılıydı mezar taşında:

“Hüve’l Hallaku’l Bâki

Merhûme ve mağfûre

Molla Ahmed kerimesi

Kelesli Âişe Hoca

Ruhuna Fatiha

Sene 1197

Cemaziye’l evvel”

Miladi 1777 tarihli mezar, 242 senelik idi. İlginç bir tesadüf olsa gerek, Kiraz-Haliller Mahallesi'nin tarihi çeşmesi de 242 sene önce yapılmıştır. Bu satırları yazarken bir an Kelesli Ayşe Hoca'nın babası Molla Ahmet’in Haliller köyünden olabileceğini düşündüm. Kelesli Molla Ahmet hakkında yeni bir bulguya ulaşılıncaya kadar sadece bildiklerimizle yetineceğiz. Kelesli Ayşe Hoca, Birgi medreselerinde hoca olarak görev yapıyor muydu, onu da bilmiyoruz. 19. yüzyılın başlarında Aydın Salnamesi'nde Birgi’de eğitim veren medreseler ile bu medreselerde görev yapan müderrisler hakkında bilgiler yer almakta ise de Kelesli Ayşe Hoca, 18. yüzyılın son çeyreğinde vefat etmiştir. Dolayısıyla bu salnamede yer alması mümkün değildir. Kelesli Ayşe Hoca’nın Birgi’de bulunan mezarının tamir edilmesi hususunda İzmir Büyükşehir Mezarlıklar Müdürlüğü'ne buradan çağrıda bulunuyorum. Merhume Ayşe Hoca'nın mezarının acilen yapılması ve tarihi belge niteliği taşıyan mezar taşının başına yerleştirilmesi gerekmektedir. Aksi halde tarih bizi affetmeyecektir. Geçmişin izini sürmeye devam edeceğiz. Sağlıcakla kalınız efendim…